Op dinsdag 31 mei organiseerde het Samenwerkingsverband Burgerkracht Europa het Nederlands Duits symposium “Krachtige dorpen, samen succesvol zijn om het dorp leefbaar te houden”.

Waarom dit onderwerp?
De laatste winkel gaat dicht, de school moet sluiten en de kerk staat leeg. Hoe houd je het dorp dan leefbaar? Door ontwikkelingen als vergrijzing en schaalvergroting verandert het voorzieningenaanbod in een dorp voortdurend. Hoewel de context verschilt, zien we aan beide kanten van de grensbewoners die in actie komen om hun dorp vitaal te houden. Hoe doen ze dat in Duitsland en hoe doen ze dat in Nederland? Wat kunnen we daarin van elkaar leren?

Wat heeft het symposium opgeleverd?
*We hebben succesvolle vormen van samenwerking tussen bewonersinitiatieven, lokale overheid en maatschappelijke/economische partners in beeld gebracht , gericht op instandhouding van een passend lokaal voorzieningenniveau, en welke sociale innovaties en vormen van empowerment helpen om bewoners  daarin een gelijkwaardige rol te laten vervullen.
*We hebben de uitkomsten van het symposium vertaald in een (tweetalig) Kompas voor succesvolle lokale samenwerking en empowerment.
*Met het Kompas leveren we een bijdrage aan de invulling het concept Rural Pact (onderdeel van het EU Rural Action Plan), als voorbereiding op het European Rural Parliament van september in Polen.

Hoe versterken we de gemeenschapskracht?
*Het Europees Rural Pact richt zich op vier actiegebieden: ‘sterker’, ‘verbonden’, ‘veerkrachtig’ en ‘welvarend’. In het symposium is een deel van het actiegebied  ‘sterker’ uitgewerkt : nadruk op empowerment van plattelandsgemeenschappen, betere toegang tot diensten en sociale innovatie; *Landelijke gebieden moeten de thuisbasis zijn van krachtige en levendige lokale gemeenschappen. Het is de sleutel tot het ontwikkelen van op maat gemaakte, plaatsgebonden en geïntegreerde beleidsoplossingen en investeringen.

*Empowerment betekent dat mensen macht en controle hebben over hun eigen leven en dat mensen de ondersteuning krijgen die ze nodig hebben. Een belangrijk instrument om te werken aan community empowerment is het Dorpspact. De Local Government in Scotland Act 2003 introduceerde het Village Pact Community Planning als een proces dat overheidsinstanties helpt samen te werken en met de gemeenschap om betere diensten te plannen en te leveren die een echt verschil maken in het leven van mensen. Het model Village pact is opgebouwd rond een ‘community capitals framework’ (human capital, political capital, cultureel capital, social capital, financial capital, build capital, natural capital).

In Nederland is in de afgelopen 20 jaar ook ruime ervaring opgedaan met Dorpsplannen (Dorpspact). In die 20 jaar hebben we een ontwikkeling gezien waarin aanvankelijk veel nadruk kwam te liggen op de rol van de overheid naar een steeds sterkere rol voor de gemeenschap zelf om in samenwerking met de overheid en partners vorm te geven aan kwaliteit van leven.

Basisvoor waarden Plattelandspact voor empowerment van gemeenschappen
De Community Empowerment Act Schotland onderstreept het belang dat burgerparticipatie wettelijk wordt geregeld. Dat betekent:

• geformaliseerde erkenning, respect en (financiële) ondersteuning van waarde van bottom-up processen (right to challenge);
• alternatieven voor gesegmenteerde en gecompartimenteerde publieke en private financiering (lokale revolverende fondsen);
• prikkels voor overheden om hun traditionele positie te heroverwegen (opleiden van politici en ambtenaren in nieuwe rollen, geïntegreerde ontwikkelingsdiensten);
• prikkels voor lokale integrale aanpak van duurzaamheid (green deal);
• experimenten voor de ontwikkeling van geïntegreerde regelgeving (vrije zones);

Opbouw Village pact
Het village Pact is opgebouwd  uit de volgende onderdelen: toegang tot informatie en dienstverlening, profesioneel handelen van betrokkenen, capaciteit van lokale organsities, inclusie en participatie.

In bijgaande tekening is geschetst hoe via het Village Pact empowered communities (zelfbewuste platelandsgemeenschappen) kunnen worden opgebouwd.

Samenwerking tussen  burgers, overheid en organsaties versterken
*Om de samenwerking te versterken moeten we nieuwe allianties aangaan door niet alleen te kijken naar de eigen organisatie en sector, maar ook door verbindingen te zoeken met andere organisaties/instellingen.

*Het organiseren van dwarsverbanden zoals scholen die samenwerken met techbedrijven of boeren met kinderopvang/opvang. Deze dwarsverbanden moeten ook over de dorpsgrenzen heen gaan, omdat lokale gemeenschappen in verbinding moeten worden gezien met andere gemeenschappen en hun regio.

*Het initiëren en ondersteunen van lokale veranderingsprocessen is in hoge mate afhankelijk van niet-politieke, onafhankelijke lokale leiders. Zij zijn de echte gamechangers. De belangrijke rol van die gamechangers kan enorm worden vergroot door ze samen te brengen in netwerkbijeenkomsten om het leren van elkaar te vergemakkelijken.

*Het plattelandspact zou deze uitwisselingen kunnen ondersteunen in samenwerking met basisorganisaties zoals de European Rural Community Alliance.

*Het plattelandspact moet de empowerment van gemeenschappen krachtig ondersteunen door de basisvoorwaarden op lokaal, regionaal, nationaal en Europees niveau te ontwikkelen.

Algemene uitgangspunten
Tijdens het symposium zijn  workshops gehouden over diverse onderwerpen. Naast specifieke op het onderwerp gerichte aanbevelingen zijn de volgende algemene aanbevelingen gedaan die als uitgangspunt kunnen  gelden bij alle initiatieven

1.Voorzieningen in stand houden

*Het dorpshuis houdt het dorp bij elkaar. Houd dat in stand en maak het multifunctioneel.

*Verbind jong en oud en sluit aan bij de wensen van verenigingen, ondernemers en alle inwoners

* Wacht niet op de overheid, maak je eigen plan.

• Koester alle vrijwilligers in je dorp

2. Samen duurzame dorpen bouwen.

• Zorg eerst voor overeenstemming over de visie en uitgangspunten (shared dreams), voordat je aan de slag gaat met concrete acties.
• Promoot elk dorp om een ​​dorpsplan te ontwikkelen (Village Pact)
• De overheid moet de burgerinitiatieven faciliteren, niet blokkeren

3 Dorpsverbinders

*zoek naar voorstanders van samenwerking in en met het dorp.

• Gemeenten zouden veel meer open moeten staan ​​voor maatschappelijke initiatieven.
• Gemeenten moeten speciale functionarissen (gemeenschapsondersteuners) aanstellen zodat bewoners een aanspreekpunt hebben voor hun initiatieven.
• Organiseer trots: succes is de beste motor voor nieuwe initiatieven

4 Jongeren zorgen voor nieuwe energie.

• Stel jongeren een duidelijke vraag. Als je de juiste vraag stelt, doen jongeren mee.
• Neem jongeren serieus. Geef ze moed: het kan
• Meng jongeren, volwassenen en ouderen.

5 We verwelkomen nieuwkomers.

• Verwelkom nieuwkomers met open armen en vertrouwen.

Programma Symposium
Wilma Delissen, Burgemeester Peel en Maas gaat in op de rol van de gemeente in het ondersteunen van gemeenschapsontwikkeling. Zij legt  vanuit haar brede ervaring ook een verbinding met Europa

Prof Bettina Bock Professor for inclusive rural development at WageningenUniversity and Professor for Population Decline and Quality of Life at University of Groningen spreekt vanuit een persoonlijke betrokkenheid omdat zij als geboren Duitse leeft in 2 landen met 2 identiteiten en gaat in op plattelandsontwikkeling in Europa. Er spelen veel dezelfde vragen, wensen en noden. Wat kunnen we daarin van elkaar leren?

Heinz Frey DORVHeinz Frey spreekt over 20 jaar ervaring met multifunctionele lokale voorzieningen – vooral in plattelandsgebieden. Hij ontwikkelde het model van het Dorv-Zentrum („Dienstleistung und ortsnahe Rundum-Versorgung“). Dit model wordt momenteel in het ERASMUS+ projekt NahDa (Nachhaltigen Daseinsvorsorge) uitgewerkt, samen met partners in Duitsland, Oostenrijk, Nederland en BelgiëWorkshops

In 9 workshops presenteren zich een Nederlands en een Duits voorbeeld en gaan we met elkaar in gesprek over de overeenkomsten en verschillen in aanpak. En we gaan op zoek naar tips en tops die we door kunnen geven.

De Empowerment-showWelke tips en tops willen we doorgeven aan andere dorpen in Europa? Tom Jones, President van de European Rural Community Alliance neemt vanuit Wales ons Kompas Local Empowerment virtueel in ontvangst.